 |
| Γράφει η Μαίρη Λαμπαδίτη |
Έχει άποψη και την λέει και πολλές φορές προκαλεί. Όπως όταν είπε στη Βουλή «με σταματούν στο δρόμο και μου λένε σωθήκαμε με τις εισφορές! Ο λόγος για τον Υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, κ. Αναστάσιο Πετρόπουλο, ο οποίος στη συνέντευξη του στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ λέει τα πράγματα έτσι όπως τα αισθάνεται και τα αξιολογεί, ανεξάρτητα εάν θα είναι αρεστός, γιατί προφανώς προτιμά να είναι χρήσιμος.
Και η συνέντευξη του στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ είναι χρήσιμη καθώς ο κ. Πετρόπουλος ξεκαθαρίζει ορισμένα θέματα σχετικά με την κοινωνική και την ιδιωτική ασφάλιση. Η αλλαγή στη βάση υπολογισμού των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων ήταν πάγιο αίτημα των ενώσεων των ελευθέρων επαγγελματιών, που το αποδέχθηκε η κυβέρνηση ξεκαθαρίζει. Επίσης τονίζει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να δεχθεί σύστημα τριών πυλώνων στο συνταξιοδοτικό, υπό τις παρούσες συνθήκες και υπογραμμίζει ότι η ιδιωτική ασφάλιση θα παραμείνει «τελείως συμπληρωματική». Τα επαγγελματικά ταμεία, προσθέτει είναι χρήσιμο εργαλείο ενίσχυσης του συνταξιοδοτικού εισοδήματος εφόσον ξεπεράσουμε την ύφεση. Τέλος μία ακόμη χρήσιμη είδηση που βγαίνει από την συνέντευξη είναι ότι οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία θα περιλαμβάνονται στο νέο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού!
- Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από την εφαρμογή του νέου συστήματος εισφορών βάσει του εισοδήματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες;
Η αλλαγή στη βάση υπολογισμού των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων και των αγροτών από το τεκμαρτό εισόδημα των παλαιών ασφαλιστικών κλάσεων στο πραγματικό φορολογητέο εισόδημα ήταν πάγιο αίτημα των ενώσεων των ελευθέρων επαγγελματιών. Το αποδεχθήκαμε. Μετά το 2010 συσσωρεύτηκαν σημαντικές οφειλές σχεδόν σε όλα τα ταμεία των αυτοαπασχολούμενων. Αποδείχτηκε η παταγώδης αποτυχία του προηγούμενου συστήματος με τα τεκμαρτά εισοδήματα ανά ασφαλιστική κλάση και τις δυσανάλογες επιβαρύνσεις όσων είχαν πολλά έτη ασφάλισης και χαμηλά εισοδήματα. Ενδεικτικά θα σας πω ότι στον πρώην ΟΑΕΕ, οι συνολικές οφειλές ξεπερνούν τα 11,5 δισεκ. ευρώ. Η αλλαγή ήταν αναγκαία και για οικονομικούς λόγους. Με την κατάργηση από το δεύτερο μνημόνιο της ΝΔ-ΠΑΣΟΚ όλων των κοινωνικών πόρων των ταμείων επιβάλλονταν αυτή η αλλαγή ώστε να καλυφθεί το κενό εσόδων που δημιουργήθηκε. Αυτή η αλλαγή αναμένεται να συμβάλλει στην ίση κατανομή των βαρών βάσει της εισφοροδοτικής ικανότητας του καθενός και να αυξήσει τη συμμόρφωση στην καταβολή των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων.
Στο πλαίσιο των παραπάνω, αναμένουμε τη συμμόρφωση των ασφαλισμένων και τη συνεπή καταβολή των εισφορών που εξασφαλίζεται με τον νέο τρόπο υπολογισμού.
- Καλλιεργήθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου η αίσθηση ότι μελετάτε ακόμα και τώρα ελαφρύνσεις εξαιτίας των αντιδράσεων των επαγγελματιών και των επιστημόνων. Υπάρχει ενδεχόμενο να αλλάξετε το σύστημα των εισφορών ιδίως αν διαπιστώσετε ότι δεν αποφέρει έσοδα;
Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι το σύστημα που εφαρμόσαμε είναι και δίκαιο και αποτελεσματικό. Δεν ξεχνάμε όμως ότι στη χώρα μας οι αυτοαπασχολούμενοι έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες και έχει συρρικνωθεί σημαντικά η εισφοροδοτική τους ικανότητα.
Από τον σχεδιασμό του νέου συστήματος έχουμε προβλέψει σειρά από διευκολύνσεις και ελαφρύνσεις και έχουμε λάβει υπόψη τις ιδιαιτερότητες όλων των κατηγοριών των αυτοαπασχολούμενων. Αναφορικά με τους αγρότες προβλέψαμε ευνοϊκότερους όρους σε ότι αφορά το ύψος των εισφορών τους. Ορίσαμε ως ελάχιστο ασφαλιστέο εισόδημα τα 410 ευρώ αντί των 586 ευρώ. Για τις υπόλοιπες κατηγορίες και αντίστοιχα για τους επιστήμονες ασφαλισμένους στο πρώην ΕΤΑΑ, όπου οι εισφορές τους αγγίζουν το 37,95% λόγω της επικουρικής ασφάλισης και του εφάπαξ, επίσης, έχουμε προβλέψει έκπτωση στις εισφορές τους, έως και 50%, ώστε η μετάβαση στο νέο σύστημα να έχει περιορισμένες άμεσες επιπτώσεις.
Το σίγουρο είναι ότι θέλουμε να δομήσουμε ένα ορθολογικό και αποτελεσματικό σύστημα χωρίς διακρίσεις και χωρίς υπέρμετρες επιβαρύνσεις για κανέναν που θα σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασφαλισμένου. Θα εργαζόμαστε πάντα σε αυτήν την κατεύθυνση.
- Με ποιον τρόπο θα διευκολύνετε κάποιες κατηγορίες ασφαλισμένων που «κουβαλούν» οφειλές από τα προηγούμενα χρόνια (παλιό σύστημα);
Πολλές κατηγορίες αυτοαπασχολούμενων έχουν πληγεί βάναυσα από την οικονομική κρίση για παράδειγμα μηχανικοί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και έμποροι με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να καταβάλλουν τις εισφορές τους. Αυτό αποδεικνύεται από το ιστορικό των καταβολών και τη συσχέτιση των εισοδημάτων τους.
Διαμορφώνουμε ένα πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού για οφειλές άνω των 25.000 ευρώ το οποίο θα συμπεριλαμβάνει και οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Όσοι έχουν εμπορική ιδιότητα προβλέπεται έως 100 δόσεις και αφαίρεση σημαντικού μέρους των προσαυξήσεων. Οι λεπτομέρειες είναι υπό διαμόρφωση με τα συναρμόδια υπουργεία και τους επόμενους μήνες θα κατατεθεί το σχετικό νομοσχέδιο στην Βουλή.
Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συνεχίζουν να συσσωρεύονται οφειλές και προσαυξήσεις στις περιπτώσεις που υπάρχει ή υπήρξε πραγματική οικονομική αδυναμία. Θα διευκολύνουμε με κάθε δυνατό τρόπο αυτές τις περιπτώσεις, ανάλογα με την εισφοροδοτική δυνατότητα των ασφαλισμένων.
- Υπάρχουν εκκρεμότητες στο ασφαλιστικό οι οποίες θα τεθούν στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης για την δεύτερη αξιολόγηση;
Σε ότι αφορά το ασφαλιστικό δεν υπάρχει καμία εκκρεμότητα σε σχέση με τη δεύτερη αξιολόγηση. Μόνο διευκρινήσεις και στοιχεία για την εξέλιξη της μεταρρύθμισης ζητούνται σήμερα. Αποκλείω παρά τα λεγόμενα του κ. Τόμσεν ότι θα προκύψει ζήτημα για τις συντάξεις γιατί τα στοιχεία μας αποδεικνύουν ότι η εξοικονόμηση που απαιτούνταν έχει επιτευχθεί.
- Το ΔΝΤ αξιώνει την περικοπή της προσωπικής διαφοράς των καταβαλλόμενων συντάξεων. Ασκείται πίεση οι μειώσεις να εφαρμοστούν άμεσα η μετά το 2019;
Το ΔΝΤ πάντα χρησιμοποιεί τα πιο αρνητικά σενάρια και προτείνει τις πιο νεοφιλελεύθερες πολιτικές θυσιάζοντας και την ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος. Ο ισχυρισμός περί υψηλών συντάξεων στην Ελλάδα, με ποσοστά αναπλήρωσης άνω του 95% δεν υπάρχει. Ο ΟΟΣΑ σε εκθέσεις του έχει καταγράψει ότι τα ποσοστά αναπλήρωσης έχουν συρρικνωθεί σημαντικά (από 95,7% το 2009 σε 66,7% το 2014) και πλέον προσεγγίζουν το μέσο όρο της Ε.Ε. (59%).
Όλοι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αποδεχτεί ότι η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού κινήθηκε στην σωστή κατεύθυνση και έχει εξασφαλίσει την μεσοπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος και για αυτό δεν μας ζητάνε περαιτέρω παρεμβάσεις αλλά ούτε και περικοπές.
Σε κάθε περίπτωση, όλοι γνωρίζουν ότι οι προβλέψεις του ΔΝΤ δεν έχουν επιβεβαιωθεί για τα περισσότερα θέματα. Ανάμεσα στους πρώτους στόχους του ΔΝΤ είναι οι συντάξεις τις όποιες θεωρεί αντιπαραγωγικές. Ο κ. Τόμσεν χρησιμοποιεί πάντα λανθασμένα στοιχεία και μιλάει για ελλείμματα της τάξης του 11% του ΑΕΠ διότι δεν γνωρίζει βασικούς παράγοντες του Ελληνικού Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Δηλαδή, το γεγονός ότι στο πλαίσιο της θεσμοθετημένης τριμερούς χρηματοδότησης το κράτος καταβάλει το 3,4% του ΑΕΠ ως συμμετοχή στις συντάξεις των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης και 3,6% για την καταβολή του συνόλου της δαπάνης των συντάξεων του δημοσίου από το κράτος το οποίο δεν κατέβαλε στο παρελθόν εισφορές ως εργοδότης.
- Έμπειροι αναλογιστές υποστηρίζουν α) αν δεν πάμε σύντομα σε νέα μεταρρύθμιση, σε λίγο δε θα υπάρχουν συντάξεις β) η μείωση των συντάξεων είναι μονόδρομος προκειμένου να μειωθούν και οι εισφορές προς όφελος της τόνωσης της οικονομίας. Συμμερίζεστε αυτές τις απόψεις;
Τα δημογραφικά δεδομένα όπως γνωρίζετε είναι ιδιαίτερα δυσμενή και ακόμα και αν δεν υπήρχε οικονομική κρίση και εκτίναξη της ανεργίας, το σύστημα θα αντιμετώπιζε ζήτημα οικονομικής βιωσιμότητας. Το 2060 ένας στους τρεις θα είναι οικονομικά ενεργός και θα πρέπει να καλύψει τις ανάγκες του υπόλοιπου κοινωνικού συνόλου.Οι συντάξεις έχουν μπει στο στόχαστρο πολλών οικονομολόγων των Θεσμών γιατί θεωρούνται αντιπαραγωγικές δαπάνες που απορροφούν πόρους από την ανάπτυξη. Τα δεδομένα στην οικονομία μας όμως είναι τα ακριβώς αντίθετα: οι δαπάνες για τις συντάξεις είναι τελείως καταναλωτικές, ειδικά μετά το 2010, και κάθε ευρώ που καταβάλλεται για συντάξεις επιστρέφει ως στην αγορά και σε μεγάλο μέρος, μέσω της έμμεσης φορολογίας, επιστρέφει και στο κράτος.
Έχουμε θέσει ως άμεση προτεραιότητα την αύξηση των εσόδων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και την πάταξη της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας, κάτι που αναμένουμε να αποδώσει άμεσα καρπούς και να συμβάλει στην αύξηση των εσόδων.
Η πολιτική των περικοπών είναι υφεσιακή και έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αρνητική πορεία της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια. Άλλωστε, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου τα μέτρα των δύο πρώτων μνημονίων έχουν οδηγήσει σήμερα στη συνολική απώλεια εισοδήματος των συνταξιούχων της τάξης των 44 δισεκ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι 44 δισεκ. ευρώ δεν εισέρευσαν στην αγορά με όσα αρνητικά συνεπάγεται αυτό.
Εμείς συνδέουμε την λειτουργία του ασφαλιστικού με την συνολική λειτουργία της οικονομίας και αναμένουμε ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από φέτος θα συμβάλλει στην αύξηση και των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης, κάτι που αποδεικνύεται και από τα στοιχεία του πρώην ΙΚΑ. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε πως τα έσοδα του εμφάνισαν το 2016 μια αύξηση της τάξης του 4,8%.
- Υπάρχουν εύλογες τεχνικές δυσκολίες στην αφετηρία της λειτουργίας του ΕΦΚΑ (μητρώο κλπ). Θα κερδίσει τελικά το στοίχημα του ΕΦΚΑ η κυβέρνηση; Πόσο εκτιμάτε ότι θα διαρκέσει η μεταβατική περίοδος όπου θα λειτουργούν ταυτόχρονα και τα τέως ταμεία;
Όλοι θεωρούσαν ακατόρθωτο το εγχείρημα της ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων την 01-01-2017 και όμως έγινε. Όλοι θεωρούσαν απίθανό ότι θα έχουμε σε λειτουργία τον ΕΦΚΑ την 01-01-2017 και τους διαψεύσαμε. Ο ΕΦΚΑ είναι εδώ και είναι η μεγαλύτερη κοινωνική μεταρρύθμιση. Θα αποτελέσει ορόσημο για την κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα. Οι πολίτες θα βλέπουν στην πράξη τα αποτελέσματα της δημιουργίας του ΕΦΚΑ. Επί παραδείγματι η πρόσβαση του ασφαλισμένου σε πάρα πολλές υπηρεσίες μέσω της ιστοσελίδας του Φορέα. Ωστόσο η αποτελεσματικότερη λειτουργία θα αποδειχθεί με την άμεση απονομή όλων των εκκρεμών συντάξεων έως τον Οκτώβριο του 2017.
Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται και ήδη οι πολίτες εξυπηρετούνται αποτελεσματικότερα ακόμα και από το τηλέφωνο ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους. Το Κέντρο τηλεφωνικής εξυπηρέτησης ήδη δέχεται πάνω από 1.300 κλήσεις τη μέρα ενώ η Διεύθυνση ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης απαντάει σε πάνω από 200 ηλεκτρονικά μηνύματα τη ημέρα.
Σε κάθε περίπτωση η δόμηση του ΕΦΚΑ αποδεικνύεται μέρα με τη μέρα σε τεράστιο εγχείρημα. Η ολοκλήρωση του κανονισμού ασφάλισης, η πλήρης λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων και των υπόλοιπων υποδομών του ΕΦΚΑ θα συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της μεταρρύθμιση. Πιστεύω, πως προχωρήσαμε σε μία μεταρρύθμιση σε χρόνο τέτοιο που ξεπερνά κάθε προηγούμενη αντίστοιχη μεταρρύθμιση.
- Οι μεταρρυθμίσεις των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων σε άλλα κράτη άνοιξαν τεράστιες ευκαιρίες για την ιδιωτική ασφάλιση. Πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να αναζητηθούν λύσεις και στη χώρα μας που να περιλαμβάνουν και τους τρεις ασφαλιστικούς πυλώνες (και όχι μόνο την κοινωνική ασφάλιση) όπως συμβαίνει σήμερα στις 23 από τις 29 χώρες της Ευρώπης;
Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που πραγματοποιήσαμε οι πολίτες έχουν εμπιστοσύνη στο Δημόσιο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης και σε ποσοστό 76% δεν θέλουν να πληγεί ο Δημόσιος και Κοινωνικός του χαρακτήρας. Στο πλαίσιο αυτό, και της φιλοσοφίας μας ότι η κοινωνική ασφάλιση είναι ένας από τους βασικότερους θεσμούς έκφρασης της κοινωνικής αλληλεγγύης, θεωρούμε ότι η ιδιωτική ασφάλιση είναι τελείως συμπληρωματική του δημόσιου συστήματος και πρέπει να παραμείνει τελείως εθελοντική. Δεν συζητάμε καμία εμπλοκή της στο σύστημα των συντάξεων και δεν υιοθετούμε, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες, οποιαδήποτε θέση για σύστημα τριών πυλώνων και υποκατάστασης του δημόσιου κοινωνικού συστήματος από ιδιωτικά μορφώματα. Δεν θεωρούμε ότι τίθεται σήμερα, ειδικά μετά τα αρνητικά αποτελέσματα που είχε η κρίση στην ιδιωτική ασφάλιση στην χώρα μας με απώλεια σχεδόν του 1/3 των συμβολαίων ασφάλειας ζωής, αλλά κυρίως στις άλλες χώρες που καταγράφηκαν τεράστιες απώλειες στα επενδυτικά τους χαρτοφυλάκια, οποιοδήποτε θέμα για θεσμοθετημένη συμμετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης στο συνταξιοδοτικό μείγμα στην Ελλάδα. Άλλωστε και η δημιουργία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης που ανήκουν στον δεύτερο πυλώνα είναι τόσο περιορισμένη που αποδεικνύει ότι παρά τις συνεχείς περικοπές των συντάξεων τα τελευταία έτη οι πολίτες συνεχίζουν να εμπιστεύονται για την σύνταξη τους, τον Δημόσιο πυλώνα της κοινωνικής ασφάλισης. Ο δεύτερος πυλώνας των Επαγγελματικών Ταμείων θα μπορούσε να αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση.
- Ποια είναι η θέση σας για τα επαγγελματικά ταμεία; Θα παίξουν σημαντικότερο ρόλο στο μέλλον; Θα προχωρήσετε σε αλλαγές στον κανονισμό λειτουργίας τους;
Τα Επαγγελματικά Ταμεία αποτελούν μια ευρωπαϊκή καλή πρακτική για τη δημιουργία ενός μείγματος συνταξιοδοτικού εισοδήματος από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους που από το 2002 έχει εισαχθεί στο ασφαλιστικό μας σύστημα με τον Νόμο 3029/02.
Ο Δεύτερος πυλώνας στον οποίο εντάσσονται τα επαγγελματικά ταμεία έχει σε όλες τις χώρες ένα αυστηρό ελεγκτικό πλαίσιο και εμπίπτει και στις προβλέψεις των διατάξεων της «Φερεγγυότητας ΙΙ» όπως ενσωματώθηκε στην Ελληνική έννομη τάξη με το Νόμο 4364 (ΦΕΚ Α 13/5.2.2016) και από το πλαίσιο αυτό δεσμευόμαστε και εμείς.
Σε κάθε περίπτωση ο θεσμός των Επαγγελματικών Ταμείων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος όσων εργαζομένων έχουν περιθώρια περεταίρω αποταμίευσης. Αυτή τη στιγμή και ως την πλήρη έξοδο της χώρας μας από την ύφεση, θεωρώ ότι η όποια συζήτηση είναι άστοχη γιατί πολύ απλά το επίπεδο των υποχρεωτικών εισφορών για την κοινωνική ασφάλιση είναι τέτοιο που δεν αφήνει περιθώρια στην πλειοψηφία των εργαζομένων για να συμμετέχουν σε Επαγγελματικά Ταμεία.
Ποιος είναι ο Αναστάσιος Πετρόπουλος
Υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης
Γεννήθηκε στην Κρέσταινα του Νομού Ηλείας το 1960.
Κατά τη στρατιωτική του θητεία αγωνίστηκε για τον εκδημοκρατισμό του στρατού, μελετώντας παράλληλα για την εισαγωγή του στη Νομική Σχολή.
Τον Μάρτιο του 1988 αποφοίτησε από το Νομικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Από τα μαθητικά του χρόνια μέχρι την έναρξη της δικηγορικής του δραστηριότητας εργαζόταν ως μισθωτός. Στο διάστημα αυτό άσκησε έντονη συνδικαλιστική δράση με αποτέλεσμα την απόλυση του.
Τον Ιούλιο του 1989 τοποθετήθηκε Διευθυντής του γραφείου του Γενικού Γραμματέα και σύμβουλος του Υπουργού Εργασίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τον Ιανουάριο του 1990.
Από το έτος 1992 ασκεί μάχιμη δικηγορία.
Το έτος 1998 προσελήφθη ως Μεσολαβητής του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (Ο.ΜΕ.Δ ) και το έτος 2004 ως Διαιτητής ασκώντας τα σχετικά καθήκοντα μέχρι το Νοέμβριο του 2011.
Ως μέλος της εκπαιδευτικής ομάδας για την υλοποίηση σχεδίου επιμορφωτικών δράσεων του Κοινωνικού Πολύκεντρου για την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των μελών Νομαρχιακών Τμημάτων και Ομοσπονδιών της ΑΔΕΔΥ στο Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007 – 2013», διηύθυνε σεμινάρια για την αναβάθμιση και τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σε θέματα ευρωπαϊκού δικαίου, δημόσιας διοίκησης και κοινωνικής ασφάλισης.
Διετέλεσε Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μίκης Θεοδωράκης από το έτος 2006 και εργάστηκε για την εγκατάσταση ομώνυμου Μουσείου στη Ζάτουνα Αρκαδίας, όπου η χούντα είχε εξορίσει τον Μίκη Θεοδωράκη το 1968.
Άρθρα του σχετικά με εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά θέματα δημοσιεύονται τακτικά στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο καθώς και σε νομικά περιοδικά. Διετέλεσε μέλος της συντακτικής ομάδας του κοινωνικοπολιτικού περιοδικού ΜΟΝΟ.
Από 15 Απριλίου 2015 έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2015 κατείχε τη θέση του Διοικητή του ΟΑΕΕ.
Η συνέντευξη του Υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης Αναστάσιου Πετρόπουλου στη Μαίρη Λαμπαδίτη δημοσιεύθηκε στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ, τεύχος 164, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017.
Και η συνέντευξη του στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ είναι χρήσιμη καθώς ο κ. Πετρόπουλος ξεκαθαρίζει ορισμένα θέματα σχετικά με την κοινωνική και την ιδιωτική ασφάλιση. Η αλλαγή στη βάση υπολογισμού των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων ήταν πάγιο αίτημα των ενώσεων των ελευθέρων επαγγελματιών, που το αποδέχθηκε η κυβέρνηση ξεκαθαρίζει. Επίσης τονίζει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να δεχθεί σύστημα τριών πυλώνων στο συνταξιοδοτικό, υπό τις παρούσες συνθήκες και υπογραμμίζει ότι η ιδιωτική ασφάλιση θα παραμείνει «τελείως συμπληρωματική». Τα επαγγελματικά ταμεία, προσθέτει είναι χρήσιμο εργαλείο ενίσχυσης του συνταξιοδοτικού εισοδήματος εφόσον ξεπεράσουμε την ύφεση. Τέλος μία ακόμη χρήσιμη είδηση που βγαίνει από την συνέντευξη είναι ότι οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία θα περιλαμβάνονται στο νέο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού!
- Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από την εφαρμογή του νέου συστήματος εισφορών βάσει του εισοδήματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες;
Η αλλαγή στη βάση υπολογισμού των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων και των αγροτών από το τεκμαρτό εισόδημα των παλαιών ασφαλιστικών κλάσεων στο πραγματικό φορολογητέο εισόδημα ήταν πάγιο αίτημα των ενώσεων των ελευθέρων επαγγελματιών. Το αποδεχθήκαμε. Μετά το 2010 συσσωρεύτηκαν σημαντικές οφειλές σχεδόν σε όλα τα ταμεία των αυτοαπασχολούμενων. Αποδείχτηκε η παταγώδης αποτυχία του προηγούμενου συστήματος με τα τεκμαρτά εισοδήματα ανά ασφαλιστική κλάση και τις δυσανάλογες επιβαρύνσεις όσων είχαν πολλά έτη ασφάλισης και χαμηλά εισοδήματα. Ενδεικτικά θα σας πω ότι στον πρώην ΟΑΕΕ, οι συνολικές οφειλές ξεπερνούν τα 11,5 δισεκ. ευρώ. Η αλλαγή ήταν αναγκαία και για οικονομικούς λόγους. Με την κατάργηση από το δεύτερο μνημόνιο της ΝΔ-ΠΑΣΟΚ όλων των κοινωνικών πόρων των ταμείων επιβάλλονταν αυτή η αλλαγή ώστε να καλυφθεί το κενό εσόδων που δημιουργήθηκε. Αυτή η αλλαγή αναμένεται να συμβάλλει στην ίση κατανομή των βαρών βάσει της εισφοροδοτικής ικανότητας του καθενός και να αυξήσει τη συμμόρφωση στην καταβολή των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων.
Στο πλαίσιο των παραπάνω, αναμένουμε τη συμμόρφωση των ασφαλισμένων και τη συνεπή καταβολή των εισφορών που εξασφαλίζεται με τον νέο τρόπο υπολογισμού.
- Καλλιεργήθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου η αίσθηση ότι μελετάτε ακόμα και τώρα ελαφρύνσεις εξαιτίας των αντιδράσεων των επαγγελματιών και των επιστημόνων. Υπάρχει ενδεχόμενο να αλλάξετε το σύστημα των εισφορών ιδίως αν διαπιστώσετε ότι δεν αποφέρει έσοδα;
Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι το σύστημα που εφαρμόσαμε είναι και δίκαιο και αποτελεσματικό. Δεν ξεχνάμε όμως ότι στη χώρα μας οι αυτοαπασχολούμενοι έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες και έχει συρρικνωθεί σημαντικά η εισφοροδοτική τους ικανότητα.
Από τον σχεδιασμό του νέου συστήματος έχουμε προβλέψει σειρά από διευκολύνσεις και ελαφρύνσεις και έχουμε λάβει υπόψη τις ιδιαιτερότητες όλων των κατηγοριών των αυτοαπασχολούμενων. Αναφορικά με τους αγρότες προβλέψαμε ευνοϊκότερους όρους σε ότι αφορά το ύψος των εισφορών τους. Ορίσαμε ως ελάχιστο ασφαλιστέο εισόδημα τα 410 ευρώ αντί των 586 ευρώ. Για τις υπόλοιπες κατηγορίες και αντίστοιχα για τους επιστήμονες ασφαλισμένους στο πρώην ΕΤΑΑ, όπου οι εισφορές τους αγγίζουν το 37,95% λόγω της επικουρικής ασφάλισης και του εφάπαξ, επίσης, έχουμε προβλέψει έκπτωση στις εισφορές τους, έως και 50%, ώστε η μετάβαση στο νέο σύστημα να έχει περιορισμένες άμεσες επιπτώσεις.
Το σίγουρο είναι ότι θέλουμε να δομήσουμε ένα ορθολογικό και αποτελεσματικό σύστημα χωρίς διακρίσεις και χωρίς υπέρμετρες επιβαρύνσεις για κανέναν που θα σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασφαλισμένου. Θα εργαζόμαστε πάντα σε αυτήν την κατεύθυνση.
- Με ποιον τρόπο θα διευκολύνετε κάποιες κατηγορίες ασφαλισμένων που «κουβαλούν» οφειλές από τα προηγούμενα χρόνια (παλιό σύστημα);
Πολλές κατηγορίες αυτοαπασχολούμενων έχουν πληγεί βάναυσα από την οικονομική κρίση για παράδειγμα μηχανικοί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και έμποροι με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να καταβάλλουν τις εισφορές τους. Αυτό αποδεικνύεται από το ιστορικό των καταβολών και τη συσχέτιση των εισοδημάτων τους.
Διαμορφώνουμε ένα πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού για οφειλές άνω των 25.000 ευρώ το οποίο θα συμπεριλαμβάνει και οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Όσοι έχουν εμπορική ιδιότητα προβλέπεται έως 100 δόσεις και αφαίρεση σημαντικού μέρους των προσαυξήσεων. Οι λεπτομέρειες είναι υπό διαμόρφωση με τα συναρμόδια υπουργεία και τους επόμενους μήνες θα κατατεθεί το σχετικό νομοσχέδιο στην Βουλή.
Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συνεχίζουν να συσσωρεύονται οφειλές και προσαυξήσεις στις περιπτώσεις που υπάρχει ή υπήρξε πραγματική οικονομική αδυναμία. Θα διευκολύνουμε με κάθε δυνατό τρόπο αυτές τις περιπτώσεις, ανάλογα με την εισφοροδοτική δυνατότητα των ασφαλισμένων.
- Υπάρχουν εκκρεμότητες στο ασφαλιστικό οι οποίες θα τεθούν στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης για την δεύτερη αξιολόγηση;
Σε ότι αφορά το ασφαλιστικό δεν υπάρχει καμία εκκρεμότητα σε σχέση με τη δεύτερη αξιολόγηση. Μόνο διευκρινήσεις και στοιχεία για την εξέλιξη της μεταρρύθμισης ζητούνται σήμερα. Αποκλείω παρά τα λεγόμενα του κ. Τόμσεν ότι θα προκύψει ζήτημα για τις συντάξεις γιατί τα στοιχεία μας αποδεικνύουν ότι η εξοικονόμηση που απαιτούνταν έχει επιτευχθεί.
- Το ΔΝΤ αξιώνει την περικοπή της προσωπικής διαφοράς των καταβαλλόμενων συντάξεων. Ασκείται πίεση οι μειώσεις να εφαρμοστούν άμεσα η μετά το 2019;
Το ΔΝΤ πάντα χρησιμοποιεί τα πιο αρνητικά σενάρια και προτείνει τις πιο νεοφιλελεύθερες πολιτικές θυσιάζοντας και την ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος. Ο ισχυρισμός περί υψηλών συντάξεων στην Ελλάδα, με ποσοστά αναπλήρωσης άνω του 95% δεν υπάρχει. Ο ΟΟΣΑ σε εκθέσεις του έχει καταγράψει ότι τα ποσοστά αναπλήρωσης έχουν συρρικνωθεί σημαντικά (από 95,7% το 2009 σε 66,7% το 2014) και πλέον προσεγγίζουν το μέσο όρο της Ε.Ε. (59%).
Όλοι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αποδεχτεί ότι η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού κινήθηκε στην σωστή κατεύθυνση και έχει εξασφαλίσει την μεσοπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος και για αυτό δεν μας ζητάνε περαιτέρω παρεμβάσεις αλλά ούτε και περικοπές.
Σε κάθε περίπτωση, όλοι γνωρίζουν ότι οι προβλέψεις του ΔΝΤ δεν έχουν επιβεβαιωθεί για τα περισσότερα θέματα. Ανάμεσα στους πρώτους στόχους του ΔΝΤ είναι οι συντάξεις τις όποιες θεωρεί αντιπαραγωγικές. Ο κ. Τόμσεν χρησιμοποιεί πάντα λανθασμένα στοιχεία και μιλάει για ελλείμματα της τάξης του 11% του ΑΕΠ διότι δεν γνωρίζει βασικούς παράγοντες του Ελληνικού Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Δηλαδή, το γεγονός ότι στο πλαίσιο της θεσμοθετημένης τριμερούς χρηματοδότησης το κράτος καταβάλει το 3,4% του ΑΕΠ ως συμμετοχή στις συντάξεις των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης και 3,6% για την καταβολή του συνόλου της δαπάνης των συντάξεων του δημοσίου από το κράτος το οποίο δεν κατέβαλε στο παρελθόν εισφορές ως εργοδότης.
- Έμπειροι αναλογιστές υποστηρίζουν α) αν δεν πάμε σύντομα σε νέα μεταρρύθμιση, σε λίγο δε θα υπάρχουν συντάξεις β) η μείωση των συντάξεων είναι μονόδρομος προκειμένου να μειωθούν και οι εισφορές προς όφελος της τόνωσης της οικονομίας. Συμμερίζεστε αυτές τις απόψεις;
Τα δημογραφικά δεδομένα όπως γνωρίζετε είναι ιδιαίτερα δυσμενή και ακόμα και αν δεν υπήρχε οικονομική κρίση και εκτίναξη της ανεργίας, το σύστημα θα αντιμετώπιζε ζήτημα οικονομικής βιωσιμότητας. Το 2060 ένας στους τρεις θα είναι οικονομικά ενεργός και θα πρέπει να καλύψει τις ανάγκες του υπόλοιπου κοινωνικού συνόλου.Οι συντάξεις έχουν μπει στο στόχαστρο πολλών οικονομολόγων των Θεσμών γιατί θεωρούνται αντιπαραγωγικές δαπάνες που απορροφούν πόρους από την ανάπτυξη. Τα δεδομένα στην οικονομία μας όμως είναι τα ακριβώς αντίθετα: οι δαπάνες για τις συντάξεις είναι τελείως καταναλωτικές, ειδικά μετά το 2010, και κάθε ευρώ που καταβάλλεται για συντάξεις επιστρέφει ως στην αγορά και σε μεγάλο μέρος, μέσω της έμμεσης φορολογίας, επιστρέφει και στο κράτος.
Έχουμε θέσει ως άμεση προτεραιότητα την αύξηση των εσόδων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και την πάταξη της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας, κάτι που αναμένουμε να αποδώσει άμεσα καρπούς και να συμβάλει στην αύξηση των εσόδων.
Η πολιτική των περικοπών είναι υφεσιακή και έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αρνητική πορεία της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια. Άλλωστε, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου τα μέτρα των δύο πρώτων μνημονίων έχουν οδηγήσει σήμερα στη συνολική απώλεια εισοδήματος των συνταξιούχων της τάξης των 44 δισεκ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι 44 δισεκ. ευρώ δεν εισέρευσαν στην αγορά με όσα αρνητικά συνεπάγεται αυτό.
Εμείς συνδέουμε την λειτουργία του ασφαλιστικού με την συνολική λειτουργία της οικονομίας και αναμένουμε ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από φέτος θα συμβάλλει στην αύξηση και των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης, κάτι που αποδεικνύεται και από τα στοιχεία του πρώην ΙΚΑ. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε πως τα έσοδα του εμφάνισαν το 2016 μια αύξηση της τάξης του 4,8%.
- Υπάρχουν εύλογες τεχνικές δυσκολίες στην αφετηρία της λειτουργίας του ΕΦΚΑ (μητρώο κλπ). Θα κερδίσει τελικά το στοίχημα του ΕΦΚΑ η κυβέρνηση; Πόσο εκτιμάτε ότι θα διαρκέσει η μεταβατική περίοδος όπου θα λειτουργούν ταυτόχρονα και τα τέως ταμεία;
Όλοι θεωρούσαν ακατόρθωτο το εγχείρημα της ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων την 01-01-2017 και όμως έγινε. Όλοι θεωρούσαν απίθανό ότι θα έχουμε σε λειτουργία τον ΕΦΚΑ την 01-01-2017 και τους διαψεύσαμε. Ο ΕΦΚΑ είναι εδώ και είναι η μεγαλύτερη κοινωνική μεταρρύθμιση. Θα αποτελέσει ορόσημο για την κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα. Οι πολίτες θα βλέπουν στην πράξη τα αποτελέσματα της δημιουργίας του ΕΦΚΑ. Επί παραδείγματι η πρόσβαση του ασφαλισμένου σε πάρα πολλές υπηρεσίες μέσω της ιστοσελίδας του Φορέα. Ωστόσο η αποτελεσματικότερη λειτουργία θα αποδειχθεί με την άμεση απονομή όλων των εκκρεμών συντάξεων έως τον Οκτώβριο του 2017.
Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται και ήδη οι πολίτες εξυπηρετούνται αποτελεσματικότερα ακόμα και από το τηλέφωνο ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους. Το Κέντρο τηλεφωνικής εξυπηρέτησης ήδη δέχεται πάνω από 1.300 κλήσεις τη μέρα ενώ η Διεύθυνση ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης απαντάει σε πάνω από 200 ηλεκτρονικά μηνύματα τη ημέρα.
Σε κάθε περίπτωση η δόμηση του ΕΦΚΑ αποδεικνύεται μέρα με τη μέρα σε τεράστιο εγχείρημα. Η ολοκλήρωση του κανονισμού ασφάλισης, η πλήρης λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων και των υπόλοιπων υποδομών του ΕΦΚΑ θα συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της μεταρρύθμιση. Πιστεύω, πως προχωρήσαμε σε μία μεταρρύθμιση σε χρόνο τέτοιο που ξεπερνά κάθε προηγούμενη αντίστοιχη μεταρρύθμιση.
- Οι μεταρρυθμίσεις των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων σε άλλα κράτη άνοιξαν τεράστιες ευκαιρίες για την ιδιωτική ασφάλιση. Πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να αναζητηθούν λύσεις και στη χώρα μας που να περιλαμβάνουν και τους τρεις ασφαλιστικούς πυλώνες (και όχι μόνο την κοινωνική ασφάλιση) όπως συμβαίνει σήμερα στις 23 από τις 29 χώρες της Ευρώπης;
Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που πραγματοποιήσαμε οι πολίτες έχουν εμπιστοσύνη στο Δημόσιο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης και σε ποσοστό 76% δεν θέλουν να πληγεί ο Δημόσιος και Κοινωνικός του χαρακτήρας. Στο πλαίσιο αυτό, και της φιλοσοφίας μας ότι η κοινωνική ασφάλιση είναι ένας από τους βασικότερους θεσμούς έκφρασης της κοινωνικής αλληλεγγύης, θεωρούμε ότι η ιδιωτική ασφάλιση είναι τελείως συμπληρωματική του δημόσιου συστήματος και πρέπει να παραμείνει τελείως εθελοντική. Δεν συζητάμε καμία εμπλοκή της στο σύστημα των συντάξεων και δεν υιοθετούμε, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες, οποιαδήποτε θέση για σύστημα τριών πυλώνων και υποκατάστασης του δημόσιου κοινωνικού συστήματος από ιδιωτικά μορφώματα. Δεν θεωρούμε ότι τίθεται σήμερα, ειδικά μετά τα αρνητικά αποτελέσματα που είχε η κρίση στην ιδιωτική ασφάλιση στην χώρα μας με απώλεια σχεδόν του 1/3 των συμβολαίων ασφάλειας ζωής, αλλά κυρίως στις άλλες χώρες που καταγράφηκαν τεράστιες απώλειες στα επενδυτικά τους χαρτοφυλάκια, οποιοδήποτε θέμα για θεσμοθετημένη συμμετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης στο συνταξιοδοτικό μείγμα στην Ελλάδα. Άλλωστε και η δημιουργία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης που ανήκουν στον δεύτερο πυλώνα είναι τόσο περιορισμένη που αποδεικνύει ότι παρά τις συνεχείς περικοπές των συντάξεων τα τελευταία έτη οι πολίτες συνεχίζουν να εμπιστεύονται για την σύνταξη τους, τον Δημόσιο πυλώνα της κοινωνικής ασφάλισης. Ο δεύτερος πυλώνας των Επαγγελματικών Ταμείων θα μπορούσε να αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση.
- Ποια είναι η θέση σας για τα επαγγελματικά ταμεία; Θα παίξουν σημαντικότερο ρόλο στο μέλλον; Θα προχωρήσετε σε αλλαγές στον κανονισμό λειτουργίας τους;
Τα Επαγγελματικά Ταμεία αποτελούν μια ευρωπαϊκή καλή πρακτική για τη δημιουργία ενός μείγματος συνταξιοδοτικού εισοδήματος από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους που από το 2002 έχει εισαχθεί στο ασφαλιστικό μας σύστημα με τον Νόμο 3029/02.
Ο Δεύτερος πυλώνας στον οποίο εντάσσονται τα επαγγελματικά ταμεία έχει σε όλες τις χώρες ένα αυστηρό ελεγκτικό πλαίσιο και εμπίπτει και στις προβλέψεις των διατάξεων της «Φερεγγυότητας ΙΙ» όπως ενσωματώθηκε στην Ελληνική έννομη τάξη με το Νόμο 4364 (ΦΕΚ Α 13/5.2.2016) και από το πλαίσιο αυτό δεσμευόμαστε και εμείς.
Σε κάθε περίπτωση ο θεσμός των Επαγγελματικών Ταμείων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος όσων εργαζομένων έχουν περιθώρια περεταίρω αποταμίευσης. Αυτή τη στιγμή και ως την πλήρη έξοδο της χώρας μας από την ύφεση, θεωρώ ότι η όποια συζήτηση είναι άστοχη γιατί πολύ απλά το επίπεδο των υποχρεωτικών εισφορών για την κοινωνική ασφάλιση είναι τέτοιο που δεν αφήνει περιθώρια στην πλειοψηφία των εργαζομένων για να συμμετέχουν σε Επαγγελματικά Ταμεία.
Ποιος είναι ο Αναστάσιος Πετρόπουλος
Υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης
Γεννήθηκε στην Κρέσταινα του Νομού Ηλείας το 1960.
Κατά τη στρατιωτική του θητεία αγωνίστηκε για τον εκδημοκρατισμό του στρατού, μελετώντας παράλληλα για την εισαγωγή του στη Νομική Σχολή.
Τον Μάρτιο του 1988 αποφοίτησε από το Νομικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Από τα μαθητικά του χρόνια μέχρι την έναρξη της δικηγορικής του δραστηριότητας εργαζόταν ως μισθωτός. Στο διάστημα αυτό άσκησε έντονη συνδικαλιστική δράση με αποτέλεσμα την απόλυση του.
Τον Ιούλιο του 1989 τοποθετήθηκε Διευθυντής του γραφείου του Γενικού Γραμματέα και σύμβουλος του Υπουργού Εργασίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τον Ιανουάριο του 1990.
Από το έτος 1992 ασκεί μάχιμη δικηγορία.
Το έτος 1998 προσελήφθη ως Μεσολαβητής του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (Ο.ΜΕ.Δ ) και το έτος 2004 ως Διαιτητής ασκώντας τα σχετικά καθήκοντα μέχρι το Νοέμβριο του 2011.
Ως μέλος της εκπαιδευτικής ομάδας για την υλοποίηση σχεδίου επιμορφωτικών δράσεων του Κοινωνικού Πολύκεντρου για την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των μελών Νομαρχιακών Τμημάτων και Ομοσπονδιών της ΑΔΕΔΥ στο Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007 – 2013», διηύθυνε σεμινάρια για την αναβάθμιση και τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σε θέματα ευρωπαϊκού δικαίου, δημόσιας διοίκησης και κοινωνικής ασφάλισης.
Διετέλεσε Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μίκης Θεοδωράκης από το έτος 2006 και εργάστηκε για την εγκατάσταση ομώνυμου Μουσείου στη Ζάτουνα Αρκαδίας, όπου η χούντα είχε εξορίσει τον Μίκη Θεοδωράκη το 1968.
Άρθρα του σχετικά με εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά θέματα δημοσιεύονται τακτικά στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο καθώς και σε νομικά περιοδικά. Διετέλεσε μέλος της συντακτικής ομάδας του κοινωνικοπολιτικού περιοδικού ΜΟΝΟ.
Από 15 Απριλίου 2015 έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2015 κατείχε τη θέση του Διοικητή του ΟΑΕΕ.
Η συνέντευξη του Υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης Αναστάσιου Πετρόπουλου στη Μαίρη Λαμπαδίτη δημοσιεύθηκε στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ, τεύχος 164, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου