Η επιμονή στη γλώσσα και την τοπική κουλτούρα δεν είναι “χωριατιά” – αντίθετα, αποτελεί ένδειξη πολιτιστικής αυτοπεποίθησης. Ωστόσο, στην Ελλάδα, η υπεράσπιση της γλώσσας και της τοπικής παράδοσης συχνά χαρακτηρίζεται ως «επαρχιωτισμός», σχεδόν ως μειονέκτημα. Αυτή η αντίληψη, όμως, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μορφή συσσωρευμένης πολιτιστικής ανασφάλειας.
Ο γλωσσικός επαρχιωτισμός δεν βρίσκεται στην αγάπη για τη μητρική γλώσσα, αλλά στην υποτίμησή της. Η Ελλάδα βιώνει μια παράδοξη στάση: από τη μια, εξιδανικεύει την αρχαιότητα, και από την άλλη, δείχνει αμηχανία απέναντι σε ό,τι φέρει λαϊκή ρίζα, από το δημοτικό τραγούδι μέχρι τις τοπικές διαλέκτους.
Αυτή η αμφιθυμία αντανακλάται και στη γλώσσα. Ο Κώστας Ταχτσής μιλούσε για το «γλωσσικό κόμπλεξ» του Νεοέλληνα: άλλοτε δέσμιος μιας σχολαστικής καθαρεύουσας, άλλοτε πρόθυμος να αποβάλει τα ελληνικά για χάρη μιας αδέξιας αγγλικής προφοράς. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτιστική μας παραγωγή: εισάγουμε άκριτα ξένα πρότυπα, ενώ τα δικά μας τα αντιμετωπίζουμε με συγκατάβαση.
Ας δούμε τις ελληνικές ντοπιολαλιές. Οι ιδιωματικές εκφράσεις της Ρούμελης, της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Ηπείρου και τόσων άλλων περιοχών είναι γεμάτες δυναμική, εικόνες και ρυθμό. Κι όμως, αυτές οι ντοπιολαλιές περιθωριοποιούνται. Στην πιο ακραία περίπτωση, έχουμε τα Τσακώνικα – μια ζωντανή γέφυρα με την αρχαιότητα, αλλά πλέον σε οριακή κατάσταση. Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, μια τέτοια γλωσσική κληρονομιά θα αποτελούσε αντικείμενο φροντίδας. Εδώ, την αφήνουμε να σβήσει, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ορισμένων φωτισμένων ανθρώπων.
Το επιχείρημα ότι η εμμονή στη γλώσσα οδηγεί σε απομόνωση δεν ευσταθεί. Οι μεγάλοι Έλληνες δημιουργοί δεν απαρνήθηκαν τη γλωσσική και πολιτιστική τους κληρονομιά. Ο Καβάφης έγραφε ελληνικά και τον διαβάζει όλος ο κόσμος. Ο Σεφέρης και ο Ελύτης βάθυναν στη γλώσσα και την παράδοση για να δημιουργήσουν έργα παγκόσμιας εμβέλειας. Ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις άντλησαν από τη λαϊκή μουσική, αλλά δημιούργησαν κάτι οικουμενικό.
Ο πραγματικός επαρχιωτισμός δεν είναι η επιμονή στη γλώσσα σου, αλλά ο φόβος μήπως αυτή δεν είναι αρκετή για να εκφραστείς. Η αποκήρυξή της είναι ένδειξη ανασφάλειας, όχι προοδευτικότητας. Η αληθινή πρόοδος έρχεται όταν κατανοούμε ότι η αυθεντικότητα είναι το μόνο διαβατήριο προς την παγκοσμιότητα.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου