Σημαντικές αλλαγές στο σύστημα εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, καθώς και σε ζητήματα διακυβέρνησης, εποπτείας, οικονομικής διαχείρισης, καταστατικής θέσης των αιρετών και αρμοδιοτήτων περιλαμβάνονται στην πρόταση του υπουργείου Εσωτερικών για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που παρουσίασε ο υπουργός Θοδωρής Λιβάνιος, μιλώντας στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), που πραγματοποιείται από σήμερα έως και το Σάββατο στη Ρόδο.


Οι 20 προτεινόμενες αλλαγές θα αποτελέσουν αντικείμενο διαβούλευσης για τον νέο ενιαίο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την κατάργηση του β’ γύρου των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών, την εισαγωγή της ηλεκτρονικής ψήφου, τη δυνατότητα κήρυξης πρόωρων εκλογών και τον ορισμό υποψήφιων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης, κατά τα πρότυπα των ψηφοδελτίων Επικρατείας.

Ο διάλογος για την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης έχει ξεκινήσει, καθώς η αρμόδια Επιτροπή που θα επεξεργαστεί το σύνολο των προτάσεων όλων των φορέων, συνεδρίασε για πρώτη φορά τη Δευτέρα 4 Νοεμβρίου. Η Επιτροπή συστάθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών με τη συμμετοχή εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης, των δικαστικών αρχών, πανεπιστημιακών και στελεχών τόσο των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και του αρμόδιου υπουργείου. Ο κ. Λιβάνιος ανέφερε ότι η Επιτροπή «θα έχει εντατικό έργο μπροστά της» και ότι θα ολοκληρώσει τις εργασίες της στις 31 Μαρτίου 2025.

«Παρουσιάσαμε σήμερα συγκεκριμένες προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που δίνουν το στίγμα της δυναμικής που η κυβέρνηση επιδιώκει για τους δήμους και τις περιφέρειες της χώρας. Το σίγουρο είναι ότι οι αλλαγές που είμαστε έτοιμοι να εισάγουμε δεν πρόκειται να είναι μια μεταρρύθμιση που θα μείνει στα χαρτιά, αλλά ένα πραγματικό εργαλείο για τις αυτοδιοικητικές αρχές, ώστε να σταθούν πιο στέρεα στα πόδια τους, να θεραπεύσουν δυσλειτουργίες και προβλήματα και να ωριμάσουν, προς όφελος όλων των πολιτών», δήλωσε ο υπουργός Εσωτερικών.

Αντιδράσεις από Παππά για το σχέδιο Λιβάνιου

Την αντίθεσή του στον πυρήνα των προβλέψεων του νέου εκλογικού συστήματος για τους ΟΤΑ, που αναμένεται να καταθέσει η κυβέρνηση εξέφρασε ο Νίκος Παππάς, πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της ΚΕΔΕ, το οποίο διεξάγεται στη Ρόδο.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ, οι εν λόγω αλλαγές αφορούν στην ανάδειξη δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν γύρο, αλλά σε δύο φάσεις. Με τους πολίτες να προσέρχονται μία φορά στην κάλπη, δηλώνοντας, όμως, την προτίμησή τους σε ως και δύο υποψήφιους συνδυασμούς, ενώ στη συνέχεια (β’ φάση), αν δεν υπάρχει νικητής με 50% +1, θα προσμετρώνται στους δύο πρώτους συνδυασμούς οι β’ επιλογές στα ψηφοδέλτια των παρατάξεων που δεν πέρασαν στη φάση αυτή.

Ο Νίκος Παππάς μίλησε για «ένα εντελώς καινούριο εκλογικό σύστημα, το οποίο μπορεί δυνητικά να δώσει δημοτικές αρχές, οι οποίες στην α’ επιλογή ψήφου να έχουν, για παράδειγμα, 20% και στη β’ φάση να κερδίσουν την πλειοψηφία». Για να προσθέσει αμέσως μετά: «Φανταστείτε το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί και το πόσο θα επερωτάται η λαϊκή εντολή αν στην ψήφο α’ επιλογής είχαμε έναν συνδυασμό με 40%».

Σύμφωνα με τον ίδιο, με το σημερινό εκλογική σύστημα, προφανώς και προβλέπεται ανατροπή και συμμαχίες ενόψει β’ γύρου, αλλά «αυτά γίνονται μπροστά στα μάτια του λαού. Γίνονται προγραμματικές συμφωνίες και συγκλίσεις και ο λαός κρίνει επ’ αυτών. Δεν γίνονται προκαταβολικά αυτά και με τρόπο, ενδεχομένως, σκιώδη».

Ο πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία κατέληξε, σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο θέμα: «Σε κάθε περίπτωση το πεδίο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι πεδίο ευρύτερων συναινέσεων. Και το προτεινόμενο εκλογικό σύστημα δεν συντείνει προς αυτή την κατεύθυνση».

Πυρά Ανδρουλάκη κατά των χειρισμών της Κυβέρνησης

Δριμεία κριτική στην κυβέρνηση για τον οικονομικό, θεσμικό και λειτουργικό στραγγαλισμό της Τοπικής  Αυτοδιοίκησης άσκησε ο Νίκος Ανδρουλάκης , μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Ρόδο.Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης, στον χαιρετισμό του  δεσμεύτηκε ότι κεντρικός προγραμματικός στόχος του Κινήματος είναι «η τοπική αυτοδιοίκηση να πάψει να είναι ο παρίας της δημόσιας διοίκησης και να γίνει ξανά ο κεντρικός θεσμός της δημοκρατίας, της κοινωνικής πρόνοιας και της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης».

Ο κ. Ανδρουλάκης ανέφερε ότι είναι θλιβερό γεγονός η κυβέρνηση της ΝΔ στερεί κονδύλια από τους δήμους, ενώ το 45%  εξ αυτών  βρίσκεται στα όρια της χρεοκοπίας. «Μετά την συρρίκνωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων τους στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, σήμερα το λειτουργικό κόστος των δήμων έχει αυξηθεί και δεν τους αποδίδεται ούτε το άδικο τέλος ταφής, που τους επιβλήθηκε, παρά τη ρητή δέσμευση» επισήμανε χαρακτηριστικά ο κ. Ανδρουλάκης. Δςεσμεύτηκε πώς «θα δώσουμε ξανά αναπτυξιακή προοπτική, γιατί πιστεύουμε ακράδαντα ότι η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί το θεμέλιο της δημοκρατίας, της ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής της πατρίδας μας».«Το «επιτελικό κράτος» της Νέας Δημοκρατίας, ένα αποτυχημένο συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας κατάφερε να μετατρέψει το αυτοδιοικητικό κίνημα, από ένα κίνημα χειραφέτησης, συμμετοχής και αυτοδιακυβέρνησης σε ένα κίνημα δημάρχων στα όρια της απόγνωσης που επαιτούν για τα λεφτά τους από κάθε Υπουργό ξεχωριστά» υπογράμμισε.

«Το μήνυμα της κυβέρνησης προς τον αυτοδιοικητικό κόσμο με το τελευταίο νομοσχέδιο για τις  καταργήσεις και συνενώσεις των Φορέων Διαχείρισης Απορριμμάτων στις Περιφέρειες Κρήτης, Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Ελλάδας και Θεσσαλίας, αλλά και με το επικείμενο  για τις αναγκαστικές συνενώσεις και καταργήσεις των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης είναι καθαρό και κυνικό: το «επιτελικό» κράτος του Μεγάρου Μαξίμου σας υπολογίζει μόνο ως το μακρύ χέρι της συγκεντρωτικής του εξουσίας» συμπλήρωσε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ

Οι σημαντικότερες αλλαγές που πρότεινε η Κυβέρνηση

Α. Αλλαγές στην εκλογική διαδικασία για τις αυτοδιοικητικές αρχές

.1. Εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν και μόνο γύρο

Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Ο εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης.  Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει α) κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή β) κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση.

Η προτεινόμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος αφενός επιλύει το πρόβλημα της μειωμένης συμμετοχής των εκλογέων στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και, αφετέρου, εξαλείφει το σημαντικό κόστος διενέργειας του δεύτερου γύρου.

2. Προαιρετική ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές Δήμων και Περιφερειών

Δίνοντας ένα ακόμη εργαλείο για τη διευκόλυνση των εκλογέων στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, μετά την επιτυχημένη εισαγωγή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, το υπουργείο Εσωτερικών προανήγγειλε την εισαγωγή της δυνατότητας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις αυτοδιοικητικές εκλογές για όποιον εκλογέα το επιθυμεί, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.

3. Κήρυξη πρόωρων εκλογών, εντός των 3 πρώτων ετών της πενταετούς θητείας, για το υπόλοιπο της θητείας

Η δυνατότητα αυτή θα μπορεί να αξιοποιηθεί εφόσον συμφωνούν τα 4/5 του συνολικού αριθμού των μελών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου και ο δήμαρχος ή περιφερειάρχης αντίστοιχα. Με την αλλαγή αυτή μπαίνει τέλος σε φαινόμενα διοικητικής παράλυσης που δημιουργούνται σε περιπτώσεις ανεξαρτητοποίησης δημοτικών συμβούλων.

4. Ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης

Κάθε συνδυασμός θα μπορεί να ορίσει επιπλέον υποψηφίους έως:

  • 1 υποψήφιο σε συμβούλια με έως 19 μέλη
  • 2 υποψηφίους σε συμβούλια με 25 έως 39 μέλη
  • 3 υποψηφίους σε συμβούλια με 43 μέλη.

Οι υποψήφιοι αυτοί εκλέγονται μόνο αν ο συνδυασμός τους ανακηρυχθεί νικητής των εκλογών. Στόχος της αλλαγής είναι η προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στις τοπικές κοινωνίες.

5. Δημιουργία ποσόστωσης για τη συμμετοχή υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών στους αυτοδιοικητικούς συνδυασμούς

Στόχος η ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων.

6. Κατάργηση της δυνατότητας απόσπασης αιρετών δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής

Η εκλογή αποτελεί στάση προσφοράς στα κοινά και δεν πρέπει να εργαλειοποιείται ως όχημα αποσπάσεων, αποδυναμώνοντας υπέρμετρα τη στελέχωση δημόσιων υπηρεσιών.

7. Μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα

Με τη μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού, ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα συμβούλιο 31 μελών, αντί για έως 78 υποψηφίους, που μπορούσε να είχε το 2023, θα έχει 47.

Εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα

Δεκαπέντε χρόνια μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη και τις συνενώσεις των καποδιστριακών δήμων, δεν υφίσταται πλέον λόγος να διατηρείται η διακριτή εκλογική περιφέρεια.

9. Ενιαίο παράβολο συνδυασμού

Το ύψος του παραβόλου θα είναι ανάλογο με τον πληθυσμό του δήμου ή της περιφέρειας.

10. Διεξαγωγή των εκλογών την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου

Η αλλαγή αυτή θα μειώσει το χρονικό διάστημα από τη διεξαγωγή των εκλογών μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τις νέες αρχές, μειώνοντας, αντίστοιχα, το ενδεχόμενο κενό εξουσίας.

Β. Αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης, την καταστατική θέση αιρετών, την εποπτεία, τις αρμοδιότητες και την οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ

  1. Υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση για όλες τις κανονιστικές πράξεις πριν εισαχθούν στο δημοτικό / περιφερειακό συμβούλιο.
  2. Αποκλειστικά ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για θέματα αρμοδιότητας των δήμων.
  3. Σύσταση θέσης υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους άνω των 200.000 κατοίκων.
  4. Αύξηση της αντιμισθίας δημάρχων και αντιδημάρχων, αναστολή επαγγελματικής δραστηριότητας δημάρχου σε δήμους άνω των 20.000 κατοίκων και υποχρεωτική άδεια για το σύνολο της θητείας.
  5. Κατάργηση χωρικής αρμοδιότητας των Ελεγκτών Νομιμότητας. Κάθε πράξη που θα εισέρχεται για έλεγχο νομιμότητας θα κατανέμεται τυχαία σε Ελεγκτή Νομιμότητας άλλης χωρικής αρμοδιότητας. Συντονισμός των 7 Ελεγκτών Νομιμότητας από τον Γενικό Επόπτη Νομιμότητας ΟΤΑ.
  6. Επιτάχυνση της έκδοσης αποφάσεων για έλεγχο νομιμότητας εντός 10 ημερών.
  7. Διατήρηση του Δημοτικού Τέλους για την κάλυψη ανταποδοτικών υπηρεσιών και καθιέρωση Τέλους Τοπικής Ανάπτυξης, με την ενσωμάτωση σε αυτό του Δημοτικού Φόρου και του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας. Το ΤΤΑ θα καθορίζεται ελεύθερα από τους δήμους και θα αξιοποιείται για την κάλυψη πάσης φύσης δαπανών και επενδυτικών δραστηριοτήτων.
  8. Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.
  9. Σύσταση Κέντρου Διαχείρισης Δημοτικών Εσόδων υπό την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, στο οποίο θα αναρτώνται κάθε είδους βεβαιωμένες οφειλές προς δήμους. Το Κέντρο αυτό θα είναι η διεπαφή της Αυτοδιοίκησης με ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ και όλα τα απαραίτητα Μητρώα του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ θα παρέχει τη δυνατότητα ηλεκτρονικών πληρωμών των οφειλών, οι οποίες θα αποδίδονται άμεσα στους Δήμους, χωρίς να καταργηθεί η δυνατότητα πληρωμών απευθείας στους Δήμους.
  10. Ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμων, Περιφερειών, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Κεντρικού Κράτους με 3 κριτήρια:
  • Τοπικός, περιφερειακός ή εθνικός χαρακτήρας της αρμοδιότητας
  • Ποιος μπορεί να την ασκήσει αποτελεσματικότερα προς όφελος των πολιτών
  • Τεκμήριο αρμοδιότητας κατά δέσμη πολιτικής.