Ισχυρά νομικά όπλα στους δανειολήπτες για να ανακόψουν πλειστηριασμούς από εταιρείες διαχείρισης που έχουν αναλάβει την είσπραξη τιτλοποιημένων κόκκινων δανείων δίνει απόφαση του Αρείου Πάγου, που χαρακτηρίζεται από νομικούς ιστορική. Από την απόφαση προκύπτει ότι οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων δεν νομιμοποιούνται να ασκούν δικαστικές ενέργειες και να επισπεύδουν πλειστηριασμούς για απαιτήσεις που έχουν τιτλοποιηθεί με βάση τον νόμο 3156/2003.
Είχαν προηγηθεί και άλλες αποφάσεις δικαστηρίων χαμηλότερων βαθμών στην ίδια νομική «γραμμή», αλλά πλέον η απόφαση του Αρείου Πάγου δημιουργεί, όπως τονίζουν δικηγόροι, μια στέρεη νομολογία, που μπορεί να επιτρέψει σε δανειολήπτες να σταματήσουν πλειστηριασμούς από εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Και όχι μόνο αυτό, αλλά να αξιοποιήσουν τα νομικά εμπόδια που τίθενται στις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, προκειμένου να βελτιώσουν τη θέση τους σε μια διαπραγμάτευση για ρύθμιση οφειλής.
«Με τις εν λόγω αποφάσεις», τονίζει σε σχόλιό του το δικηγορικό γραφείο Λεκκάκου και Συνεργάτες, «κάθε δανειολήπτης, τιτλοποιημένης απαίτησης σύμφωνα με το Ν. 3156/2003, μπορεί πλέον να αντιτάξει έναντι της εταιρείας διαχείρισης που εκπροσωπεί το αλλοδαπό κερδοσκοπικό fund, την ένσταση έλλειψης νομιμοποίησης και να αποδείξει και δικαστικώς πως οι εταιρείες διαχείρισης δεν νομιμοποιούνται για τη διενέργεια δικαστικών ενεργειών και επίσπευσης αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του. Τα ανωτέρω αναβαθμίζουν κατακόρυφα την διαπραγματευτική του ισχύ στο παράλληλο πεδίο των εξωδικαστικών διαπραγματεύσεων».
Για την πλευρά των εταιρειών διαχείρισης δανείων, που έχουν υπό τη διαχείρισή τους δάνεια συνολικού ύψους 87 δισ. ευρώ, τα περισσότερα προερχόμενα από τιτλοποιήσεις, γίνεται σαφές ότι τα σοβαρά νομικά εμπόδια που έχουν εμφανισθεί θέτουν σε κίνδυνο την προσπάθεια ανάκτησης απαιτήσεων. Η παράλληλη ισχύς του ν. 3156/2003 για τις τιτλοποιήσεις και του νόμου 4354/2015, με τον οποίο δόθηκε υπό όρους στις εταιρείες διαχείρισης το δικαίωμα να προχωρούν σε δικαστικές ενέργειες για λογαριασμό των funds, έχει αποδειχθεί προβληματική για τις εταιρείες, καθώς πρόκειται για δύο νόμους που βρίσκονται σε παράλληλη ισχύ και ο ένας... εξουδετερώνει τον άλλο.
Ειδικότερα, οι τιτλοποιήσεις γίνονται με βάση τον νόμο του 2003, αλλά οι εταιρείες διαχείρισης «πατούν» στον νόμο του 2015 για να προχωρούν σε δικαστικές ενέργειες εξ ονόματος των funds που κατέχουν τα δάνεια. Ωστόσο, ο νόμος του 2015 δεν αναφέρεται σε δάνεια που έχουν προέλθει από τιτλοποιήσεις, με αποτέλεσμα οι δικαστικές ενέργειες των εταιρειών διαχείρισης να «σκοντάφτουν» στα δικαστήρια, που κρίνουν ότι δεν έχουν ενεργητική νομιμοποίηση.
Η απόφαση του Αρείου Πάγου έκρινε ότι η εταιρεία διαχείρισης δανείων Intrum δεν είχε την ενεργητική νομιμοποίηση να προχωρήσει σε πρόσθετη παρέμβαση κατά του οφειλέτη, κρίνοντας με τον τρόπο αυτό συνολικά το ζήτημα της ενεργητικής νομιμοποίησης, που είχε εξετασθεί και σε άλλες περιπτώσεις από δικαστήρια χαμηλότερου βαθμού. Ειδικότερα, όπως εξηγείται στην απόφαση του Αρείου Πάγου:
- Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 10 § 1 του ν. 3156/2003, τιτλοποίηση απαιτήσεων είναι η μεταβίβαση επιχειρηματικών απαιτήσεων λόγω πώλησης με σύμβαση που καταρτίζεται εγγράφως μεταξύ του μεταβιβάζοντος και του αποκτώντος, σε συνδυασμό με την έκδοση και διάθεση, με ιδιωτική τοποθέτηση μόνον, ομολογιών οποιουδήποτε είδους ή μορφής (...).
- Περαιτέρω, ο ως άνω νόμος προβλέπει ότι επί μία τέτοιας μεταβιβάσεως επιχειρηματικών απαιτήσεων από Τράπεζα σε μία εταιρεία ειδικού σκοπού είναι δυνατό να ανατεθεί με έγγραφη σύμβαση, η οποία σημειώνεται στο δημόσιο βιβλίο του άρθρου 3 του ν. 2844/2000 (§ 16), η διαχείριση των μεταβιβαζόμενων απαιτήσεων σε πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, το οποίο στην περίπτωση που η εταιρεία ειδικού σκοπού (αποκτήσεως) δεν εδρεύει στην Ελλάδα, πρέπει να είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα.
- Αν η εταιρεία ειδικού σκοπού δεν εδρεύει στην Ελλάδα και οι μεταβιβαζόμενες απαιτήσεις είναι απαιτήσεις κατά καταναλωτών πληρωτέες στην Ελλάδα, τα πρόσωπα στα οποία ανατίθεται η διαχείριση πρέπει να έχουν εγκατάσταση στην Ελλάδα. Σε περίπτωση υποκατάστασης του διαχειριστή, ο υποκατάστατος ευθύνεται αλληλεγγύως και εις ολόκληρου με τον διαχειριστή.
- Από τα παραπάνω, είναι σαφές ότι η ως άνω εταιρεία διαχειρίσεως ενεργεί πράξεις διαχειρίσεως ως αντιπρόσωπος και για λογαριασμό της εταιρείας ειδικού σκοπού (αποκτήσεως). Ο νόμος, στην περίπτωση της μεταβίβασης απαιτήσεων με σκοπό την τιτλοποίηση κατά τους ορισμούς του ν. 3156/2003, δεν απονέμει στην εταιρεία διαχειρίσεως (με την οποία συμβάλλεται η εταιρεία αποκτήσεως) την ιδιότητα του μη δικαιούχου ή μη υπόχρεου διαδίκου, έστω και έμμεσα χωρίς πανηγυρική διατύπωση ώστε η τελευταία να ασκεί ως μη δικαιούχος διάδικος, κατά παραχώρηση του νομοθέτη, αγωγές και άλλα ένδικα βοηθήματα ενώπιον των δικαστηρίων για τα δικαιώματα της εταιρείας αποκτήσεως, αιτούμενη έννομη προστασία στο όνομά του, όπως ρητά πράττει για τις εταιρίες διαχειρίσεως του ν. 4354/2015 στο άρθρο 2 § 4 αυτού. Με άλλα λόγια δεν της απονέμει ενεργητική κατ' εξαίρεση νομιμοποίηση. Ρυθμίζει απλά τους όρους και το πλαίσιο της εκτελέσεως εξώδικων διαχειριστικών (νομικών ή υλικών) πράξεων με σκοπό την είσπραξη (για λογαριασμό της εντολέως της, δικαιούχου) των απαιτήσεων από τους οφειλέτες.
- Εξάλλου η ανάγκη αποσυμφορήσεως και απαλλαγής των ελληνικών συστημικών τραπεζών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια πελατών τους υπήρξε πιεστική, κι έτσι εισήχθη στην ελληνική έννομη τάξη με το ν. 4354/2015 (άρθρα 1 - 3) μία νέα, εντελώς διάφορη από την προηγούμενη, διαδικασία μεταβιβάσεως, αποκτήσεως και διαχειρίσεως μη εξυπηρετούμενων και αργότερα και εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων και πιστώσεων. Ωστόσο, με το ν. 4904/2015 δεν καταργήθηκε η καθιερωθείσα με το ν. 3156/2003 δυνατότητα αποκτήσεως και διαχειρίσεως επιχειρηματικών δανείων κ.λ.π. με τιτλοποίηση. Εξακολούθησε και εξακολουθεί να ισχύει για τις μεταβιβάσεις απαιτήσεων που γίνονται με τους δικούς του όρους και διαδικασία.
- Τέλος, οι διατάξεις του ν. 4354/2015 για την κατ' εξαίρεση νομιμοποίηση (ως μη δικαιούχων διαδίκων) των εταιρειών διαχείρισης δανείων δεν μπορούν να εφαρμοστούν αναλογικώς και επί των εταιρειών διαχείρισης του ν. 3165/2003, διότι η εταιρεία διαχείρισης του άρθρου 10 ν. 3156/2003 αναλαμβάνει με σύμβαση εντολής τη διαχείριση των αποκτώμενων απαιτήσεων χωρίς όπως προειπώθηκε να έχει ορισθεί εκ του νόμου μη δικαιούχος, κατ' εξαίρεση νομιμοποιούμενος, διάδικος και επομένως δεν νομιμοποιείται να ενεργεί διαδικαστικές πράξεις για λογαριασμό της εντολέως της εταιρείας, ούτε η μεταξύ τους σύμβαση και η παροχή πληρεξουσιότητας μπορεί να καθιδρύσει κατ' εξαίρεση νομιμοποίηση.
- Πρόκειται για διαφορετικές νομοθετικές ρυθμίσεις που εξακολουθούν και ισχύουν παράλληλα για τις μεταβιβάσεις απαιτήσεων που γίνονται με τους δικούς του όρους και διαδικασία. Με το ν. 4354/2015 δεν καταργήθηκε η καθιερωθείσα με το ν. 3156/2003 δυνατότητα αποκτήσεως και διαχειρίσεως επιχειρηματικών δανείων κ.λπ. με τιτλοποίηση αλλά συνεχίζει ισχύουσα παράλληλα με το δικό της όμως νομοθετικό πλαίσιο.
Το νέο στοίχημα με τα κόκκινα δάνεια
Το παρόν γεωπολιτικό σκηνικό μπορεί να πυροδοτήσει μια νέα οικονομική κρίση, επηρεάζοντας συνεπακόλουθα το διεθνές τραπεζικό σύστημα. Ο πληθωρισμός και το αυξημένο κόστος της ενέργειας ενεργοποιούν τις τράπεζες μπροστά στο ενδεχόμενο δημιουργίας νέων «μη εξυπηρετούμενων δανείων» (NPLs).
Aν και στη χώρα μας, τα πρώιμα μηνύματα είναι σχετικώς ενθαρρυντικά, πράγμα που οφείλεται τόσο στις προσωρινές κρατικές επιδοτήσεις για την αντιμετώπιση του κόστους ενέργειας σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις όσο στην εμπειρία και την τεχνογνωσία που έχουν αποκτήσει οι τράπεζες στη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την αύξηση της έκθεσης των ελληνικών τραπεζών σε NPLs.
Ο σχετικός δείκτης των NPLs σε σχέση με το 2017 (οπότε και ανερχόταν στο 47%) σήμερα έχει φτάσει σε μονοψήφια ποσοστά μέσω του προγράμματος «Ηρακλής», το οποίο αντιμετώπισε το πρόβλημα του μεγάλου όγκου των δανείων αυτών μέσω της τιτλοποίησης των σχετικών χαρτοφυλακίων.
Οι τιτλοποιήσεις όμως από μόνες τους, παρά το μακροοικονομικό τους θετικό πρόσημο, λίγο επηρεάζουν τους οφειλέτες που απλά βλέπουν το πρόσωπο του δανειστή να αλλάζει σε μια ήδη δύσκολη περίοδο για τις αποπληρωμές, και ενώ μάλιστα μια δευτερεύουσα αγορά τιτλοποιήσεων δημιουργείται.
Η πραγματική εξισορρόπηση του ρίσκου επέρχεται με εμπέδωση από τις τράπεζες του ευρύτερου θεσμικού τους ρόλου σε μια οικονομία, όπως η ελληνική. Η ανάθεση διαχείρισης του δανειακού τμήματος του Ταμείου Ανάκαμψης ήταν μια καλή άσκηση, η οποία επέτρεψε στις τράπεζες να εφαρμόσουν νέα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια στον δανεισμό, σε συνέχεια του οιονεί θεσμικού τους ρολού.
Το επόμενο στοίχημα θα είναι η ορθή και δίκαιη διαχείριση των νέων NPLs, τα οποία συχνά οι τράπεζες μεταβιβάζουν από τα πρώτα στάδια της εκπνοής των σχετικών προθεσμιών στους διαχειριστές τους, ώστε οι τελευταίοι να επιτύχουν την αποπληρωμή αμέσως μετά την τυπική τους μετατροπή σε κόκκινων.
Πέραν της ανάγκης εφαρμογής νέων πολιτικών από τις ίδιες τις τράπεζες, απαιτείται και νομοθετική ρύθμιση, η οποία θα προστατεύσει τους ευάλωτους οφειλέτες – καταναλωτές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις – προσωρινά και έως ότου αντιμετωπιστεί η κρίση. Αντίστοιχες πολιτικές εξάλλου εξετάζονται σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Ιταλία.
Η παρούσα συγκυρία δεν μπορεί παρά να επηρεάσει και το τραπεζικό σύστημα. Η καλύτερη κατάσταση των ελληνικών τραπεζών σήμερα σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ρυθμίσεις για την προστασία των μη προνομιούχων και τη στήριξη που τυχόν θα παράσχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το επόμενο διάστημα μπορούν να προφυλάξουν τις ελληνικές τράπεζες και να τις κάνουν συμμέτοχο στην ευρύτερη εθνική προσπάθεια αντιμετώπισης της νέας πραγματικότητας.
Ο Ορέστης Ομράν είναι δικηγόρος, οικονομικός αναλυτής
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου