Για να μην παρεξηγηθώ, σπεύδω να διευκρινίσω ότι ο τίτλος του άρθρου δεν είναι υπόγεια κριτική στις δανειοληπτικές ή άλλες προσπάθειες της κυβέρνησης. Το άρθρο είναι παλιό, αλλά διατηρεί στο ακέραιο τη… μη επικαιρότητά του.
Επειδή όμως μερικοί φρόντισαν να επαναφέρουν το νερό στην Επικαιρότητα μέσω.... ΔΕΥΑΝ (π.χ. Τα κάνανε ... μούσκεμα) επανέρχομαι βάζοντας...... "στο κρασί μου νερό":
Το άρθρο λοιπόν:
Πρέπει να υπάρχει κάποιο γυμνασιακό βιβλίο που ζητάει από τους μαθητές, σε κάποια άσκηση, να αναφέρουν εκφράσεις με το νερό. Αυτό το συμπεραίνω επειδή πολλοί κάνουν αυτή την αναζήτηση στο γκουγκλ και έρχονται και στις σελίδες μου αναζητώντας τέτοιες εκφράσεις.
Εγώ έχω βέβαια σελίδες για τη φρασεολογία, όπου έχω δημοσιεύσει ένα μικρό κομμάτι από το υλικό που έχω μαζέψει, αλλά ως τα τώρα δεν είχα εκφράσεις με το νερό. Ψάχνω λοιπόν στα κιτάπια μου και βρίσκω καμιά σαρανταριά εκφράσεις, που τις παραθέτω πιο κάτω σε κατάλογο. Αρκετές για να ικανοποιηθεί και ο πιο απαιτητικός καθηγητής, αρκετές επίσης για να διαλέξει το κάθε παιδί καμιά δεκαριά και κανείς να μη θεωρηθεί πως αντέγραψε.
Νομίζω ότι ο Μανώλης Γλέζος έχει γράψει βιβλίο στο οποίο εξετάζει γλωσσικά και λαογραφικά (μεταξύ άλλων) το νερό, οπότε ασφαλώς θα έχει κι αυτός σχετικές εκφράσεις, ίσως περισσότερες, αλλά δεν έχω δει το βιβλίο. Ούτε έχω δει το λήμμα «νερό» των Παροιμιών του Ν. Πολίτη, γιατί ανήκει στο τμήμα του έργου που παραμένει ανέκδοτο εδώ και 108 χρόνια, προς τιμή και δόξα του ελληνικού κράτους.
Έβαλα και δύο με τη λέξη «ύδωρ» που χρησιμοποιούνται σήμερα –αλλά δεν έχω αποδελτιώσει αρχαίες εκφράσεις, που είναι κάμποσες.
Στο ξεσκαρτάρισμα άφησα απέξω κάποιες ξεχασμένες ή άγνωστες εκφράσεις, έβαλα όμως και μερικές που δεν είναι πολύ γνωστές, έτσι για γεύση. Στην αρχή είχα πει να βάλω και τη σημασία των εκφράσεων, ύστερα σκέφτηκα να τις κατατάξω θεματικά (για παράδειγμα, το «δεν δίνει του αγγέλου του νερό» στη φιλαργυρία), αλλά είναι πολλή δουλειά και το άφησα για άλλοτε.
Έβαλα μόνο ιδιωματικές και παροιμιακές εκφράσεις, όχι καθαυτό παροιμίες, εξόν από μία: το αίμα νερό δεν γίνεται, την οποία την έβαλα επειδή είναι πολύ συχνή. Κανονικά όμως δεν είναι έκφραση, είναι παροιμία (υπάρχει διαφορά· ας πούμε, η παροιμία είναι εντελώς στερεότυπη, η έκφραση έχει στερεότυπο κομμάτι αλλά έχει και μεταβλητά, κλιτά στοιχεία).
Την τελευταία στιγμή έβγαλα από τον κατάλογο άλλες δυο εκφράσεις, «πάω προς νερού μου» και «έσπασαν τα νερά», διότι έχουν μόνο λεξικογραφικό ενδιαφέρον, όχι παροιμιακό.
Επίσης, δεν έβαλα εκφράσεις που αναφέρονται μεν στο νερό αλλά δεν περιέχουν την ίδια τη λέξη (π.χ. έμεινε στα κρύα του λουτρού, βρέχει καρεκλοπόδαρα, τα έκανε μούσκεμα).
Αν αναδημοσιεύσετε σε δική σας σελίδα τον πίνακα, καλό είναι να αναφέρετε την πηγή. Αν θέλετε τις σημασίες των εκφράσεων, οι περισσότερες υπάρχουν στα μεγάλα σύγχρονα λεξικά (π.χ. του ιδρύματος Τριανταφυλλίδη ή του Μπαμπινιώτη). Για τις πιο σπάνιες, δίνω σύντομη εξήγηση.
Όποιος ξέρει έκφραση με τη λέξη «νερό» που δεν υπάρχει, ας την εισφέρει!
Ιδιωματικές και παροιμιακές εκφράσεις με τη λέξη «νερό» (ή «ύδωρ»)
- σηκώνει νερό η κουβέντα, το πράγμα σηκώνει νερό
- ρίχνω νερό στο κρασί μου
- δεν δίνει του αγγέλου του νερό
- είναι του γλυκού νερού
- πήγε στη βρύση και νερό δεν ήπιε
- έβαλε το νερό στ’ αυλάκι
- μέσα στο νερό
- δεν έπεσε η ζάχαρη στο νερό
- το ξέρει/ το έμαθε νεράκι
- κι εγώ θα κουβαλώ στο γάμο σου νερό με το κόσκινο
Λέγεται (ή ίσως λεγόταν) πειραχτικά σε κάποιον που μας έκανε/θα μας κάνει μια εκδούλευση. Συχνά, από μεγάλο προς παιδί. Π.χ. πετάξου στο περίπτερο να πάρεις εφημερίδα κι εγώ θα κουβαλώ στο γάμο σου νερό με το κόσκινο.
- να μετρήσει τα νερά
να βολιδοσκοπήσει την κατάσταση
- κάνει νερά
- πίνω νερό στ’ όνομά του
- ρίχνω νερό στο μύλο του
- χάσαμε τα νερά μας, είμαστε έξω από τα νερά μας
- πνίγεται σε μια κουταλιά νερό
- κι από την πέτρα βγάζει νερό
ικανότατος
- ίσα βάρκα ίσα νερά
ήρθε μία η άλλη
- ήρθε το βόδι απ’ το νερό
Είναι μια από τις «εξωτικές» που τις έβαλα έτσι για να πάρουμε μια γεύση. Σημαίνει «τώρα επιτέλους κατάλαβε» (the penny has dropped, λένε οι Άγγλοι)
- ήπιε της άρνας/της αρνησιάς/της λησμονιάς το νερό
- έκανε μια τρύπα στο νερό
- βγάζει νερό με το καλάθι
ματαιοπονεί
- κοπανίζει το νερό μέσα στο γουδί
ματαιοπονεί
- μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό
- σαν τα κρύα τα νερά
- σαν νερό
πολύ γρήγορα (π.χ. η ζωή κυλάει…)
- τον φέρνω με τα / στα νερά μου
- πάω με τα νερά του
- ήπιε το αμίλητο νερό
- θολώνω τα νερά
- ψαρεύω σε θολά νερά
- ό,τι είπαμε, νερό κι αλάτι
- τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα / τάραξε τα νερά
- έδωσε γη και ύδωρ
- θα μου κόψεις το νερό να μην ποτίσω τα λάχανα;
Τη λέμε σε κάποιον που μας απειλεί, ενώ ξέρουμε ότι δεν μπορεί να μας πειράξει. Τι θα μου κάνεις; Θα μου κόψεις το νερό…;
- περνάει το νερό κάτω από την ψάθα
Άλλη μια ξεχασμένη έκφραση που την έβαλα έτσι για δείγμα. Λέγεται και «περνάει το νερό κάτω από το άχυρο». Τη λέμε για κάποιον πονηρό που κάνει τις δουλειές του χωρίς να τον πάρουν είδηση και/ή για ύπουλο που διαβάλλει άλλους ενώ προσποιείται τον φίλο, για καταχθόνιο που δουλεύει «υποβρύχια»
- δεν στάζει νερό από τα χέρια του
αρχιτσιγκούνης
- το αίμα του έγινε νερό
κόπηκε το αίμα του, φοβήθηκε πολύ
- το αίμα νερό δεν γίνεται
- ούτε ένα ποτήρι νερό
Σαν ένδειξη του ελάχιστου, ιδίως σε εξυπηρέτηση.
Πρβλ. Και θα μας δώσουν άραγε ένα ποτήρι νερό τα μούλικα; (τα παιδιά μας, όταν γεράσουμε)
Σε προσφορά δώρου, λέμε «ούτε ένα πράσινο φύλλο»
- είπαμε το νερό νεράκι
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου